ABD Başkanı Donald Trump ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında 15 Ağustos’ta Alaska’da gerçekleşen ve epeydir beklenen büyük zirvenin hemen ardından ABD lideri önceden ilan edildiği üzere Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’yi Beyaz Saray’daki Oval Ofis’te ağırladı.
Kamuoyu önünde oldukça “teatral” ve bir nevi danışıklı dövüş havasında geçen önceki buluşmanın ardından bu kez taraflar birbirlerine karşı her nedense son derece saygılı ve olumlu bir tutum içindeydiler. İşin şekli ayrıntıları bir tarafa, Trump’ın Zelenski’yi Putin ile buluşmasının hemen ertesinde makamına çağırması tesadüf olmak bir tarafa bütünüyle Rusya lideri ile konuştuklarını, görüşmelerinin sonuçları ve de aldıkları gayriresmi ancak hayati nitelikteki belirli kararları Zelenski’ye iletmek ve onu fiilen bunlara ikna etmek, en azından ilgili süreci başlatmak amaçlıydı.
Trump ve Zelenskiy’in yan yana oturduğu masanın karşısında büyük bir Ukrayna haritasının sergilenmesi dikkati çekti. Haritada pembeyle gölgelendirilen Ukrayna’nın doğu kısmı, Rus askeri güçlerinin halihazırda kontrol ettiği toprakları gösterdi. Söz konusu haritaya yönelik değerlendirmede de bulunan Zelenskiy, “Başkan’a (Trump’a) savaş alanının haritadaki birçok detayını gösterdim. Harita için teşekkürler, harikaydı” ifadesini kullandı.
“BİR DAHAKİ SEFER MOSKOVA”DA YA “HİÇ FENA FİKİR DEĞİL” ANCAK TEK BİR ANLAMA GELEBİLİR
Zelenski’nin timsalinde arkasındaki Avrupa siyasi-diplomatik ve kısmen askeri bloğunun uzun zamandır temel korkusu, özellikle de Trump’un Beyaz Saray’ın yeniden patronu olmasıyla birlikte, ABD’nin epey bir aradan sonra Moskova’yı tamamen resmi ve dahası da devlet başkanı düzeyinde muhatap almaya başlayacak olmasıydı. Birkaç gün önce adeta korkulan oldu ve üstüne üstlük her iki dünya gücünün devlet başkanlarının uzun görüşme sonrası kameralar önünde düzenlediği basın toplantısında buluşmanın umulan ve tahmin edilenden çok daha pozitif bir atmosferde ve yapıcı geçtiği ilan ediliyordu. Her ne kadar ve mantıken tüm detaylarda henüz görüş birliğine varamadıklarını sırayla dile getirmekten çekinmeseler de, toplantının sonunda Vladimir Putin’in hafif tebessümle İngilizce olarak; “Next time in Moscow” demesine cevaben Trump’ın “Hiç fena bir fikir değil!” şeklinde yanıt vermesi, her iki nükleer süper gücün başkanlarının ortak mutabakatlarından bundan sonra geri adım atmayacaklarını gerçek anlamda kanıtlamış oldu.
“MESELENİN ÇÖZÜMÜ UKRAYNA İHTİLAFININ TEMEL NEDENLERİNİ ORTADAN KALDIRMAK”
Putin’in müşterek basın toplantısında bir kez daha, görüşmede Rus heyetinin Amerikan tarafına esas olarak, Ukrayna ihtilafını topyekûn ve süresiz olarak çözmenin asıl yolunun, uzun süreli askeri – siyasi krizin yakın dönem nedenlerini ortadan kaldırmaktan geçtiğini detaylı olarak aktardıklarına vurgu yapmıştı. Bunları önem ve öncelik sırasına göre kısaca hatırlatacak olursak: 1- Ukrayna’nın kayıtsız şartsız olarak tarafsız bir ülke olması, yani NATO dâhil ve başta olmak üzere herhangi bir askeri pakta kesinkes dâhil olmaması. 2- Kırım Cumhuriyeti’nin hukuki olarak Rusya toprağı olarak tanınması 3- Donbass’ın da, Donetsk Vilayeti’nin eski doğal sınırlarını kapsayacak şekilde Rusya’nın yeni illeri olarak resmen tanınması (ki ilgili bölgelerde 2022 Eylül ayı sonunda bu doğrultuda referandumlar düzenlenmişti) 3- Moskova karşısında uygulanagelen finansal-iktisadi-lojistik ve teknik yaptırımların kaldırılması. Rusya’nın 2022 Şubat ayı sonunda gelişen konjonktürde aldığı yeni bölgeler niteliğindeki Zaporojye ve Kherson şüphesiz büyük savaşın nedenlerini teşkil etmese de, söz konusu görüşmede bunun da fazlasıyla gündeme geldiğini öngörmek mümkün. Rusya en iyi ihtimalle buraların Ukraynaca kontrol edilen kısımlarında hak iddia etmeyebilir.
“UKRAYNA’YA GÜVENLİK GARANTİLERİ VERİLMESİ” KOŞULUNU PUTİN AÇIKTAN İLK KEZ KABUL ETTİ
İki liderin gerçekleştirdiği uzunca basın toplantısında sıra Trump’a geldiğinde Amerikan başkanı öncelikle Ukrayna’ya güvenlik garantilerinin verilmesi meselesinden faslı açtı. Akabinde Putin ise ilk kez olarak, hemen aynı ifadeleri kullanmak suretiyle Amerikalı mevkidaşı ile bu konuda tamamen hem fikir olduklarını, aynı şekilde kendilerinin de Ukrayna’nın güvenlik garantilerine saygı duyduğunu, bunu önemsediklerini ve bunun sağlanması için ellerinden geleni yapacaklarını öne sürdü. Ukrayna’ya karşı neredeyse üç buçuk senedir konvansiyonel bir savaşta halinde bulunan bir ülkenin lideri olarak bunu açıktan ve ilgili ifadelerle ilk kez belirtiyordu. Bunun nasıl ve ne şekilde olacağının teferruatına tabii ki girmedilerse de, burada akla Ukrayna’nın savaş sonrası dönemdeki muhtemel yeni sınır hattı boyunca ve de Rusya ile olan eski hudutlarının farklı şekilde ve nasıl korunacağı sorusu geliyor. Bu hususta ilişkin birden fazla bölge var. Kursk ve Belgorod İllerine komşu Ukrayna Eyaletleri olan Sumı ve Kharkov’da Rusya Ordusu’nun ilerleyişini Kremlin, bir süredir “tampon bölge yaratmak” olarak gerekçelendiriyordu. Bu argümandan hareketle Rusya’nın da Ukrayna gibi sınırlarında bir takım güvenlik garantileri talep edebileceği akla gelse de, masa başında Rusya’nın buralardan çekilmeyi taahhüt etmesi pekâlâ mümkün. Zaporojye ve Kherson’ın elde tutulan kısımlarından çekilmesi ise çok zor.
ZELENSKİ’NİN KOZLARI VE ELİNDEKİ KARTLAR HİÇ OLMADIĞI KADAR AZ VE ZAYIF
Zelenski ile Trump’ın önceki günkü buluşmalarına dönersek şayet; ayrıntıların önemli kısmını henüz bilmesek de, bu sefer Trump timsalindeki Beyaz Saray yönetiminin uzak ara “iyi polis – kötü polis oyunu” oynamadığı ortada. Zelenski’nin Alaska öncesi, barış ve ateşkes yönünde verdiği kuvvetli sinyaller ve dilekleri, son derece olumlu bir havada geçen Washingtoın buluşması görüntüsü ile birleştirdiğimizde, Ukrayna liderinin Putin’den Trump üzerinden iletilen şartları kabul noktasına hiç olmadığı kadar yaklaştığı kuvvetle muhtemel. Bunun karşılığında koltuğunu ve katta ülkedeki varlık koşulunu dahi ilelebet kaybetme riski olsa da, Zelenski’nin elindeki kartlar hiç olmadığı kadar az ve zayıf. Bunun da ötesinde, önce kulislere ardından da kısmen main stream medyaya sızan bilgilere bakılırsa, Trump Zelenski’ye özetin özeti mahiyetinde şu mesajı verdi “Rusya’nın fiilen kontrol ettiği bütün topraklardan çeki ve buraları tanı, Vladimir savaşı yarın tamamıyla bitirmeye hazır!..”
MESELE ABD’NİN GLOBAL-EKONOMİK ÇIKARLARI OLDUĞUNDA, UKRAYNA DAHİL GERİSİ TEFERRUATTIR
Kiev liderinin elini iyice zayıflatan kayda değer bir başka güncel gelişme de, Rusya ve ABD’nin Arktik Okyanusu’nda enerji, seyrüsefer gibi son derece kritik ve stratejik bir takım sahalarda işbirliği yapma yönünde prensip kararı almış olmaları. Nitekim, başkanlar seviyesindeki dâhil, taraflar arasında son aylarda yapılan bir dizi müzakerede ekonomi – finans, dış politika, savunma, vs. gibi pek çok alana dair birçok bakan ve başkanlık danışmasının yer alması kuşkusuz tesadüf eseri değildi. Trump’ın temsil ettiği “Neo-Amerikan Global korumacı-pragmatizmi” eğer Rusya ile öncesinde olmadığı derecede ve kapsamda ve tam da Amerikan’ın ekonomik çıkarlarına da fazlasıyla yarayacak şekilde bir işbirliği dönemini başlatıyor ise, o halde deyim yerindeyse, “Ukrayna dâhil gerisi onlar için artık bir teferruattır”… Avrupalı liderlerin gıyaplarında adları sanları şimdilik geçse de, kesim olan bir şey var ki o da, bir süre masada önceliğin Amerikan-Rusya müzakerelerinde oluşu.
Okay Deprem
